ابعاد و اجرام
معرفی کتاب
کتاب ابعاد و اجرام اثری است به قلم عبدالعلی بن محمد بیرجندی در باب هیئت زمین است. او این رساله را برای وزیر حبیب الله خان در سال ۹۳۰ قمری نوشته است.
آنگونه که خود بیرجندی در ابتدای اثر بیان مینماید، علمای علم هیئت از پرداختن به مساحت سطوح افلاک غفلت نمودهاند و به مساحت سطح زمین و سطوح اقالیم بسیار کم پرداختهاند. از این جهت وی در این رساله به مساحت و سطوح اجسام، و مقادیر ابعاد و اجرام و مبادی اقالیم و نهایت آن پرداخته است به گونهای که همگان به راحتی بتوانند از آن استفاده نمایند. این کتاب با نامهای اقالیم و افلاک، اجرام سفلى و اوضاع اجرام علوى، مسالك و ممالك، عجایب البلدان و مساحت سطوح نیز ثبت شده است.
محتوا
این کتاب شامل یک مقدمه، دو مقاله و یک خاتمه است. مقدمه: در بیان اشیائی که مقاصد بر آن موقوف است؛ مقاله اوّل: در مساحت سطح ارض و تعیین اقالیم و آنچه به آن تعلّق دارد؛ مقاله دوّم: در مساحت افلاک و کواکب و آنچه بدان متعلّق است و خاتمه در ملحقات.
نسخهشناسی
این نسخه با شمارۀ بازیابی ۶۳۶۳ در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی موجود است.
این نسخه در سال ۱۲۵۱ هجری قمری کتابت شده است.
نسخههای دیگری از این کتاب وجود ندارد.
منابع
- بیرجندی، عبدالعلی بن محمد. (قرن ۱۰ق). ابعاد و اجرام. نسخ خطی کتابخانۀ مجلس. تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- قاسملو، فرید. (۱۳۹۱). فهرستوارۀ مشترک نسخههای خطی نجوم و علوم وابسته در کتابخانههای ایران. ج۱. تهران، سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی. چاپ اوّل.
- منزوی، احمد. (۱۳۸۲). فهرستوارۀ کتابهای فارسی. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.